در صنایع مختلف، روانکاری مناسب یکی از ارکان اصلی حفظ سلامت تجهیزات و افزایش بهره‌وری عملیاتی است. اما همیشه این سؤال مطرح است که در شرایط خاص، باید از گریس استفاده کرد یا روغن صنعتی؟ هر کدام از این روانکارها کاربردهای متفاوتی دارند و انتخاب نادرست، نه‌تنها می‌تواند منجر به کاهش عمر قطعات شود، بلکه گاهی هزینه‌های سنگینی نیز به همراه دارد. در این مقاله، تلاش کرده‌ایم به زبان ساده اما فنی، تفاوت‌ها، مزایا و کاربردهای آن ها را بررسی کنیم.
تفاوت ساختاری :
روغن صنعتی یک مایع روان است که معمولاً از ترکیب روغن پایه (معدنی یا سنتتیک) و مواد افزودنی ساخته می‌شود. وظیفه اصلی آن کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک است.
در مقابل
گریس ترکیبی نیمه‌جامد از روغن پایه، صابون غلیظ‌کننده و افزودنی‌های مخصوص است. درواقع آن را می‌توان روغنی دانست که با یک ماده غلیظ‌کننده (مثل لیتیوم یا کلسیم) ترکیب شده تا خاصیت چسبندگی بیشتری پیدا کند.
کاربردهای رایج هرکدام:
✔️ روغن صنعتی:
•گیربکس‌ها و سیستم‌های انتقال قدرت
•موتورهای صنعتی و توربین‌ها
•کمپرسورها، پمپ‌ها و ماشین‌آلات در حال گردش
•خطوط تولید با حرکت مداوم و سرعت بالا
✔️ گریس:
•بلبرینگ‌ها و یاتاقان‌های تحت فشار زیاد
•اتصالات مکانیکی با دسترسی دشوار برای روانکاری مداوم
•محیط‌هایی که روانکار نباید نشت کند
•شرایطی با ارتعاش بالا یا تحمل بار زیاد در ناحیه محدود (فشار نقطه ای)
کِی باید از گریس استفاده کنیم و کِی از روغن صنعتی؟
در انتخاب بین آن ها، باید چند عامل کلیدی را در نظر گرفت:
🔸 دما و فشار کاری:
اگر دما بالا و حرکت مداوم است، روغن گزینه بهتری است چون بهتر دستگاه را خنک می‌کند. ولی در فشار نقطه‌ای بالا (تحمل بار زیاد در ناحیه محدود) و بار ضربه‌ای، گریس عملکرد بهتری دارد.
🔸 سرعت حرکت قطعات:
برای قطعات با حرکت سریع، روغن ترجیح داده می‌شود. گریس در سرعت‌های پایین‌تر و بارهای سنگین‌تر مناسب‌تر است.
🔸 دسترسی برای روانکاری:
در جاهایی که دسترسی سخت است یا نمی‌توان به‌طور مداوم روانکاری انجام داد، گریس انتخاب بهتری است چون دوام بالاتری دارد.
🔸 نوع تجهیزات:
مثلاً در یاتاقان‌هایی که به‌شدت بارگذاری شده‌اند و حرکت کُند دارند، گریس رایج است. ولی در سیستم‌های روانکاری چرخشی یا پاششی، روغن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نتیجه‌گیری:
انتخاب بین گریس و روغن صنعتی فقط به نوع ماده بستگی ندارد، بلکه باید با شناخت دقیق شرایط کاری، تجهیزات مورد استفاده، و اهداف نگهداری تصمیم‌گیری کرد. استفاده از روانکار نامناسب می‌تواند به‌مرور زمان باعث آسیب‌های جدی به تجهیزات شود.
🔧 انواع گریس صنعتی و کاربردهای آن‌ها :
گریس‌ها بسته به ترکیب شیمیایی، پایه‌ی صابونی و مشخصات عملکردی، در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرند. هر نوع گریس برای کاربردهای خاصی طراحی شده و انتخاب نادرست آن ممکن است موجب خوردگی، سایش یا حتی ازکارافتادگی تجهیزات شود.
✅ 1. با پایه لیتیوم (Lithium-Based Grease)
پرکاربردترین نوع گریس صنعتی است.
مزایا:
- مقاومت بالا در برابر حرارت
- پایداری مکانیکی خوب
- مقاومت در برابر آب نسبتاً مناسب
کاربردها:
- یاتاقان‌ها، بلبرینگ‌های صنعتی
- خودروها و تجهیزات کشاورزی
- خطوط تولید در صنایع غذایی (در نسخه‌های مخصوص)
✅ 2. کلسیمی (Calcium-Based Grease)
مزایا:
- مقاومت عالی در برابر آب
- عملکرد خوب در شرایط رطوبتی
معایب: تحمل دمایی کمتر نسبت به گریس لیتیوم
کاربردها:
- تجهیزات فضای باز در شرایط مرطوب
- روانکاری اتصالات در بنادر یا اسکله‌ها
✅ 3. لیتیوم کمپلکس (Lithium Complex)
ویژگی‌ها:
- تحمل دمایی بالاتر از گریس لیتیوم معمولی (تا 180–200°C)
- مقاومت بالا در برابر فشار و بار سنگین
کاربردها: صنایع فولاد، سیمان، معدن و تجهیزات سنگین
✅ 4. پلی‌یورتان، سیلیکونی، بنتونیتی و سنتتیک (برای کاربردهای خاص)
- سیلیکونی: مناسب تجهیزات الکترونیکی یا دمای بسیار بالا/پایین
- بنتونیتی: غیرصابونی، مناسب برای دمای بالا
- سنتتیک: عملکرد بسیار پایدار در دماهای بالا، مقاوم به اکسیداسیون
📌 نکته: بیشتر تولیدکنندگان و صنایع از گرید NLGI 2 استفاده می‌کنند، چون بالانس خوبی بین روانی، چسبندگی و عملکرد دارد.
✳️ نکاتی مهم در انتخاب گریس مناسب:
- دمای کارکرد: آیا در فضای باز با نوسانات دما، کار می‌کند؟
- سرعت چرخش: برای سرعت بالا، روان‌تر (NLGI پایین‌تر) مناسب است.
- میزان بار: در بار زیاد، EP (مقاوم به فشار) مثل لیتیوم کمپلکس مناسب‌اند.
- مجاورت با آب یا بخار: گریس کلسیمی یا ،با افزودنی ضد آب توصیه می‌شود.
🧩 نتیجه‌گیری تخصصی‌تر
انتخاب گریس مناسب صرفاً یک انتخاب نیست، بلکه باید با توجه به:
- نوع پایه (لیتیوم، کلسیم، سیلیکونی و…)
- گرید NLGI
- شرایط محیطی و نوع دستگاه
تصمیم‌گیری شود.
در شرکت پرگاس پرتو صنعت آریا، ما با درک عمیق از نیازهای صنایع مختلف، مجموعه‌ی متنوعی از روان کننده های صنعتی موتوری را ارائه می‌دهیم که پاسخگوی شرایط گوناگون عملیاتی هستند.
